خرید و دانلود تحقیق مبانی انسان شناختی تعلیم و تربیت اسلامی

خرید و دانلود تحقیق مبانی انسان شناختی تعلیم و تربیت اسلامی

خرید و دانلود تحقیق مبانی انسان شناختی تعلیم و تربیت اسلامی

مبانی انسان شناختی تعلیم و تربیت اسلامی

شناخت انسان و ویژگی های او از پیش نیازهای اصلی تعلیم و تربیت است. هرچه شناخت ما از انسان عمیق تر و دقیق تر باشد، برنامه ریزی برای آموزش و پرورش او دارای اتقان بیشتری خواهد بود. براین اساس، در فلسفه ی تعلیم و تربیت شناخت انسان و ویژگی های او از پیش نیازهای اصلی تعلیم و تربیت است.

هرچه شناخت ما از انسان عمیق تر و دقیق تر باشد، برنامه ریزی برای آموزش و پرورش او دارای اتقان بیشتری خواهد بود. براین اساس، در فلسفه ی تعلیم و تربیت اسلامی، پرداختن به مبانی انسان شناختی امری اجتناب ناپذیر می نماید. این مبانی که بر بنیان های عقلی استوارند، گاه با شواهد تجربی نیز تأیید می گردند؛ چنان که در آیات قرآن کریم و روایات پیشوایان معصوم نیز نکاتی درخور توجه در این باره آمده است. در اینجا به مهم ترین مبانی یاد شده اشاره می کنیم.

1. ترکیب انسان از روح و بدن

انسان موجودی مرکب از روح (1) و بدن است.

پرسش از ابعاد وجودی انسان پیشینه ای دیرینه دارد. از هزاران سال پیش، اندیشمندان بسیاری به « دو بعدی» بودن انسان و ترکّب وجود او از روح و بدن اشاره کرده اند. (2) هرچند کسانی را نیز می توان یافت که انسان را چیزی جز همین مجموعه ی مشاهده پذیر نمی دانند.

به هرحال، وجود جسم امری بدیهی به شمار می آید. بنابراین، مهم آن است که وجود روح به اثبات رسد. برای اثبات وجود روح دلایل عقلی گوناگونی به کار می آیند که یکی از آنها چنین است: همه ی انسان ها از هنگام تولد تا مرگ « من» خود را یگانه می یابند و با وجود دگرگونی در سلول های بدن، تغییر در برخی از ویژگی های جسمی و روانی و گاه از دست دادن برخی از اندام ها و جای گزینی آنها با اعضای دیگر، تفاوتی در آنچه « من» نامیده می شود، احساس نمی کنند.

این حقیقت که با علم حضوری دریافت می شود، نشان دهنده ی آن است که واقعیتی یگانه، به همه ی مراحل زندگی انسان وحدت می بخشد و با وجود تغییرات گسترده در جسم آدمی، همواره ثابت می ماند. (3)

حالت فرضی زیر نیز بیان لطیفی است که اگر به درستی تصور شود، چاره ای جز تصدیق آن باقی نمی ماند: فرض کنید که در یک لحظه با اعضا و جوارحی کامل و عقل و هوشی طبیعی قدم به دنیا نهاده ایم و به دلایلی از حواس ظاهری خود نیز بهره نمی بریم. برای این منظور می توان تصور کرد که در فضایی کاملاً تاریک معلق هستیم، هوا چنان معتدل است که گرمی یا سردی آن بدن ما را نمی آزارد، صدایی به گوش نمی رسد و اعضای بدن نیز تماسی با یکدیگر ندارند.

بی تردید در این حالت، با این که از « وجود بدن» آگاهی نداریم، از اصل هستی خود غافل نیستیم. بنابراین، آنچه در اینجا به عنوان « من» درک می شود، چیزی غیر از بدن است؛ زیرا فرض بر این است که هنوز درکی از بدن خود به وسیله ی ابزارهای حسی نداریم. پس روح – که از آن به « من» تعبیر می کنیم – متمایز از بدن است. (4)

وجود روح از منظر آیات و روایات نیز امری مسلم و تردیدناپذیر است؛ چنان که در قرآن کریم چنین می خوانیم: « فَإِذَا سَوَّیْتُهُ وَ نَفَخْتُ فِیهِ مِنْ رُوحِی فَقَعُوا لَهُ سَاجِدِینَ: ‌(5) پس چون او را استوار بپرداختم و در آن از روح خود دمیدم، برای او به سجده در افتید.»

با توجه به این مبنا، در تبیین اهداف، اصول، ساحت ها، عوامل، موانع و روش های تعلیم و تربیت باید هر دو بعد وجود انسان ( جسم و روح) را در نظر گرفت.

2. غیر مادی بودن روح

روح انسان – برخلاف بدن – امری غیرمادی ( مجرد) است.

برخی از موجودات عالم فرامادی اند و روح نیز چنین است. بسیاری از ادله ای که وجود روح را ثابت می کنند، غیر مادی بودن آن را نیز آشکار می سازند. با این حال، اندیشمندان شرقی و غربی دلایلی مستقل برای غیرمادی بودن روح اقامه نموده اند (6) که در اینجا به بیان یکی از آنها بسنده می کنیم: موجوات جسمانی مستقیماً یا با واسطه تقسیم پذیرند؛ برای مثال، قطعه چوبی یک متری را می توان به دو قطعه ی نیم متری تقسیم کرد.

رنگ چوب نیز در پی این تقسیم دو پاره می شود، اما هنگامی که درباره ی روح خود می اندیشیم، آن را امری بسیط و تقسیم ناپذیر می یابیم؛ هیچ گاه نمی توان « من» را تجزیه کرد و دو « نیمه من» پدید آورد. (7) نه تنها روح، که فعالیت های روحی همچون ادراک نیز تقسیم ناپذیرند. (8) برای مثال، هنگامی که تلاش می کنیم سیبی را در ذهن خود به دو نیم تقسیم کنیم،

در واقع، در کنار تصویر سیب کامل، تصویرهایی از دو نیمه ی سیب پدید آورده ایم. زیرا اگر سیب کامل دو پاره شده و هیچ صورت ذهنی از آن به جا نمانده باشد، واژه ی « همان» در جمله ی « هر کدام از این دو نیمه، پاره ای از همان سیب نخست اند» به چه چیزی اشاره دارد؟

در قرآن کریم نیز شواهدی در تأیید غیرمادی بودن روح می توان یافت؛ (9) چنان که در یکی از آیات، مراحل آفرینش بدن انسان این گونه بیان شده است: « ثُمَّ خَلَقْنَا النُّطْفَةَ عَلَقَةً فَخَلَقْنَا الْعَلَقَةَ مُضْغَةً فَخَلَقْنَا الْمُضْغَةَ عِظَاماً فَکَسَوْنَا الْعِظَامَ لَحْماً: (10) آن گاه نطفه را به صورت خون بسته و سپس خون بسته را به صورت گوشت پاره در آوردیم و سپس گوشت پاره را استخوان دار کردیم و آنگاه بر استخوان ها پرده ای گوشت پوشاندیم».

در ادامه ی آیه، واژه های به کار رفته درباره ی مرحله ی دیگر آفرینش ( دمیدن روح) نشان دهنده ی آن اند که این مرحله تفاوتی اساسی با مراحل پیشین دارد و از سنخی دیگر است: (11) « ثم أنشاناه خلقاً آخر: آن گاه انسان را آفرینشی دیگر بخشیدیم. این تفاوت تعبیر را می توان گویای آن دانست که روح – برخلاف نطفه، علقه و مضغه – امری مجرد است. (12)

از این مبنا برای اثبات برخی از مبانی بعدی استفاده می شود.

برای خواندن ادامه مطلب پروژه تحقیق مبانی انسان شناختی تعلیم و تربیت اسلامی، خرید و دانلود را انجام دهید. تا فایل ورد آن در اختیار شما قرار بگیرد.