خرید و دانلود تحقیق عوامل موثر در زایش و اعتلای تمدنها

خرید و دانلود تحقیق عوامل موثر در زایش و اعتلای تمدنها

خرید و دانلود تحقیق عوامل موثر در زایش و اعتلای تمدنها

عوامل موثر در زایش و اعتلای تمدنها

عوامل موثر در زایش و اعتلای تمدن ها

عوامل متعددی در زایش و اعتلای تمدن ها نقش دارند.یکی از این عوامل امنیت و آرامش یعنی امکان کاهش اضطراب ها و دل مشغولی هاست.عامل دیگر که در واقع روح اصلی هر تمدن است گونه ای از غرور و هم بستگی ملی یا به تعبیر ابن خلدون عصبیت است.عامل بعدی اصل همکاری و تعاون است تا گروهی هم نظر بر اساس آن و با تکیه بر اخلاقیات بتوانند شالوده تمدنرا پی ریزی کنند.در کنار این عوامل اخلاق را نیز نباید نادیده انگاشت.تسامح به معنای تحمل،بردباری و صبوری و نیز حفظ وحدت و یکپارچگی و دین از دیگر عوامل تمدن ساز به شمار می آیند.

در کنار این هفت مولفه اصلی از دوعامل دیگر نیز باید نام برد ، رفاه نسبی و فشار اقتصادی و اجتماعی .عامل نخست می تواند برای هر جامعه ای زیر ساخت یک تمدن باشد که با دست یابی بدان،شرایط بروز و آشکار شدن توانایی ها هموار میگردد وعامل دوم این ویژگی را دارد که نیاز جامعه را عیان ساخته افراد را گرد یک محور قرار میدهد و بدین ترتیب شرایط را برای زایش یا اعتلای تمدن فراهم میکند.

علل  اعتلا و شکوفایی تمدن­ها

1. قانون­مداری

قانون­مداری را باید همان اطاعت از قوانین و حکومت­های قانون­مدار دانست؛ به یک معنا، جامعه با قوانین به وجود می­آید و با آن به شکوفایی و بالندگی می­رسد و در نهایت با فقدان آن، از هم فرو می­پاشد. به باور قرآن، جوامع را گروهی از انسان­ها تشکیل می­دهند که به جهت رفع نیازهای متقابل گرد هم آمده­ و با وجود اختلافات ناشی از تضاد منافع و خواسته­ها، با قوانین اداره می­شوند. در حقیقت، قوانین مجموعه­ای از دستورهای بازدارنده از ظلم و ستم و تعدی به دیگران است. قوانینی که جوامع بر پایه آن شکل می­گیرد، قوانین عقلانی و یا دینی است. این قوانین به عنوان قوانین شرعی، اخلاقی، حقوقی و عرفی شناخته شده است. از این رو، تا زمانی که قوانین بر جامعه­ای حاکم است و مدیران سالم آن را مدیریت و اجرا می­کنند، جامعه به سوی شکوفایی می­رود و به همین دلیل، قرآن قوانین را مهم­ترین و بلکه تنها علت رشد و شکوفایی تمدنی بشر بر شمرده است؛ به عنوان نمونه آیات 26 تا 56 سوره یوسف، آیات 83 تا 96 سوره کهف، آیات 16 تا 24 سوره نمل، آیات 12 و 13 سوره سبأ و آیات 34 تا 39 سوره ص به این حقیقت اشاره دارند.

2. اخلاق محوری و پایبندی به معنویات

از جمله شاخص­های مهم تمدن اسلامی، نقش محوری اخلاق و معنویات است. جرجی زیدان، نویسنده مسیحی لبنانی در این زمینه می­نویسد: «نخستین اقدام سودمند پیامبر پس از ورود به مدینه، بستن پیمان دوستی میان مسلمانان مکه و مدینه بود. عقد برادری میان مهاجرین و انصار، نخستین شالوده اتحاد اسلام بود که توسط پیامبر طرح شد.» از نظر وی از همان ابتدا، مسلمانان با تأکید بر اخلاقیات و معنویات، به آئین اسلام رسمیت و اهمیت دادند و تمدن اسلامی را بر پایه اخلاق و معنویت پایه­ریزی کردند.

مقولات دین و اخلاق، با فرهنگ و تمدن در ارتباط هستند و در اعتلای فرهنگ و تمدن تأثیر دارند. بیشتر اندیشمندان معاصر بر این مسأله اتفاق نظر دارند که تمدن غربی، اگر چه به لحاظ دانش و صنعت در اوج است، اما در این مدنیت، اخلاق به همان اندازه اعتلا نیافته است و سیری نزولی را طی می­کند. امروزه بسیاری از متفکران معتقدند که تمدن غربی به دلیل عدم توجه به اخلاق و معنویت رو به افول است. پاتریک جی. بوکانان، نویسنده آمریکایی، در کتاب «مرگ غرب» این مسأله را مطرح می­کند که: «چرا جامعه­ای که از نظر علمی سیر صعودی دارد، در حال تجزیه و مرگ است؟ (بوکانان، 1384ش: 67).

صاحب­نظران در مورد علت سیر نزولی فرهنگ غربی نظراتی را ابراز داشته­اند. تفکری که پس از رنسانس در مغرب زمین حاکم شد، بر سه پایه اساسی اومانیسم یا انسان­محوری، لیبرالیسم و سکولاریسم استوار بود. در مکتب اومانیسم، انسان موجودی مستقل، بریده از آسمان و بی نیاز از هدایت الهی است. همچنین فرهنگ و تمدن غربی با اعتقاد به لیبرالیسم و اصالت دادن به سودجویی فردی، اصول و ارزش­های اخلاقی و معنوی را انکار می­کند. البته انکار این اصول، حاصلی جز اباحی­گری و بی بند و باری در جامعه غرب نداشته است. از خصیصه­های دیگر تمدن غرب، سکولاریسم یا دنیاگرایی است که از پیامدهای آن، نفی حاکمیت دین در حوزه قانون­گذاری و برنامه­ریزی­های اجتماعی است. امروزه اومانیسم، سکولاریسم و لیبرالیسم اندیشه­های حاکم بر فرهنگ و تمدن غربی است که در جنبه­های مختلف زندگی انسان غربی تأثیر دارد.

بوکانان در پاسخ به این سؤال که چرا فرهنگ و تمدنی که غرب از آن دم می­زند، غیر قابل تحمل است ؟ می­نویسد: «این تمدن به خاطر تضاد با اخلاقیات و معنویات و آنچه بر سر قهرمانان سنتی و دینی آورده، مورد نفرت است. در واقع، ایدئولوژی حاکم بر تمدن غرب، با سرشت انسان و خدای طبیعت در تضاد است.» وی عدول از اخلاقیات و حذف دین از سیطره زندگی بشر غربی را از جمله عوامل نزول تمدن غرب می­داند و معتقد است: «در سال 1983 هنگامی که در کاخ سفید بحث بر سر بحران پزشکی بود، 600 آمریکایی به خاطر بیماری ایدز، جان خود را از دست دادند. همجنس­گرایان ، به طبیعت اعلان جنگ داده بودند و طبیعت نیز آنها را به بدترین شکل مجازات کرد. تا به حال صدها هزار نفر ناقل ویروس «اچ آی وی»، تنها به لطف مصرف روزانه داروهای ترکیبی کاکتیل (Cocktail) زنده نگه داشته شده­اند. انقلاب جنسی نیز برای از بین بردن نسل بشر، آغاز شده است. سقط جنین، طلاق، کاهش میزان تولد، خودکشی جوانان، مصرف مواد مخدر، بدرفتاری با زنان و سالمندان، بی قیدی در امور جنسی و ده­ها مورد دیگر، همگی نشان­گر این است که تمدن غرب در حال افول است.» (همان، 85) این نویسنده آمریکایی، تأثیر تمدن غرب را همچون هروئین می­داند که در ابتدا ظاهراً فرد را تسکین می­دهد، اما با جذب شدن در عمق بدن، انسان را از پای در می­آورد. کنت مینوگ (KENNETH MINOG) دیگر نویسندۀ آمریکایی نیز در کتاب «معیار جدید» می­نویسد: «به خاطر این همه دوری از اخلاق، نمی­توانیم ادعا کنیم که تمدن اروپایی و غربی برتر است.»

اصولا ً در هر جامعه یا تشکل اجتماعی، هنگامی که اخلاقیات رشد و نمو کند و مردم، اصول اخلاقی و معنوی را محترم بشمرند، بقا و پویایی آن تضمین می­شود. نویسنده کتاب «پویایی فرهنگ و تمدن اسلام و ایران» می­نویسد: «اگر جامعه­ای به میزان قابل قبولی از تمدن رسیده باشد، اما به قوانین احترام نگذارد، این مدنیت به سستی می­گراید و سرانجام ناامنی و بی نظمی، ارکان مدنیت آن جامعه را فرو خواهد ریخت و آن تمدن پویایی خود را از دست خواهد داد. زیرا تمدن بی هدف، به بی قیدی و لاابالی­گری می­انجامد.» به همین دلیل، اساس و ارکان تمدن اسلامی بر معیارهای اخلاقی، معنویات، اتحاد و رعایت قوانین فردی و اجتماعی پایه­گذاری شد.

3. تشویق و تکریم دانشمندان

طبیعی است که ستایش علم و دانش به معنای ستایش دانشمند و عالم است. از این رو، یکی دیگر از عوامل مهم درخشش و بالندگی تمدن اسلامی تلاش برای برقراری ارتباط با دانشمندان دیگر و تشویق آنها توسط امیران، وزیران و خلفای سرزمین­های اسلامی بوده است و در این میان، تفاوتی میان دانشمندان مسلمان و غیرمسلمان نبوده و در هزاران مسجد موجود در جهان اسلام، از قرطبه تا سمرقند شمار دانشوران کمتر از ستون­ها نبوده و علم و فصاحت ایشان در ایوان­ها انعکاس داشته است و راه­های کشور از گروه بی­شماری از جغرافی­دانان و عالمان الهی پر بود که در طلب علم و حکمت روان بودند (دورانت، بی­تا، ج4: 305).

میان مسلمانان و بسیاری از اقوام غیرمسلمان به حکم اجبار تماس­هایی برقرار گردید؛ مثلاً در مشرق با چینیان، مغولان و هندوها و در مغرب با شامیان، یونانیان و قبطیان، در آفریقا با بربرها و در جنوب اروپا با اسپانیایی­ها و در همه جا با یهودیان این تماس­ها معمولاً دوستانه بوده است. جابربن حیان و البتانی از صابیین بوده­اند که اسلام آورده­اند و در طب، افرادی نظیر حنین بن اسحاق ابن بطلان و ابن جزله مسیحی بودند که به اسلام گرویدند (سارتون، بی­تا: 171). حتی پس از حمله مغول، خواجه نصیرالدین طوسی تلاش کرد تا خان مغول را به ساخت رصدخانه­ای در مراغه متقاعد سازد و پس از ساخت آن، به جذب دانشمندان از موصل و دمشق همت گمارد (نصر، 1385ش:70). مامون نیز کسانی را به قسطنطنیه، اسکندریه، انطاکیه و دیگر شهرها فرستاد تا مولفات علمای یونان را بیاورند و به ترجمه آنها بپردازند. همچنین بسیاری از ریاضی­دانان، منجمان و طبیبان از عطایای او بهره­مند شدند (همان، 259-254). از عوامل پیشرفت علمی و ادبی مسلمانان در زمان عباسیان، اهتمام خلفا به ترجمه و انتقال علوم بدون توجه به قومیت و ملیت بوده است (زیدان، 1372ش: 582). جرجی زیدان توصیه می­کند که این شیوه باید الگوی همه ملت­ها و ادیانی باشد که به دنبال عدالت و پیشرفت می­باشند (همان).

4. افزایش تعامل علمی و کتابخانه­ها

در سرزمین­های اسلامی، وجود کتابخانه­های عمومی نقش به­سزایی در شکوفایی تمدن اسلامی داشته است؛ به عنوان نمونه، در مرو ده­ها کتابخانه وقفی بی­نظیر وجود داشت (غنیمه، بی­تا: 20) و در برخی از سرزمین­های اسلامی، کتابخانه­هایی وجود داشت که برای افراد فقیر کاغذ و پول فراهم می­نمود (همان، 92). در بغداد نیز علاوه بر کتابخانه مساجد، بیش از صد صحافی وجود داشت که به چاپ کتاب مشغول بودند (همان، 304). در اندلس، ابوالمطرف قاضی قرطبه شش نسخه­بردار دایمی استخدام کرده بود که از کتب مختلف نسخه­برداری می­کردند. حراج کتاب­های وی در قرطبه یک­سال به طول انجامید و عایدات آن چهل هزار دینار بود (متز، 1380ش، ج1: 204).

بنا بر آنچه گذشت، پیروی از این سنت نیکو و فراهم ساختن مبادلات علمی میان مراکز پژوهشی و کتابخانه­های دانشگاه­های جهان اسلام می­تواند نقش بسزایی در شکوفایی و رشد علمی کشورهای اسلامی و تمدن نوین اسلامی ایفا کند.

5. ایجاد مدارس و مراکز علمی

از اقدامات موثر خلفای سرزمین­های اسلامی برای ترویج علم و دانش، ایجاد مدارس و مراکز علمی بود که جنبۀ تدریس داشتند و مهم­ترین کار آنها پرداخت مخارج معاش علما بود تا با خیال آسوده به کسب علم و دانش بپردازند. ابوالقاسم جعفر بن محمد بن حمدان، فقیه شافعی در موصل، دارالعلمی ساخت و در آن، کتابخانه­ای وقف طالبان علم کرده بود و اگر دانشجوی تهیدستی به آنجا می­رفت، وی کتاب و دفتر و پول به او می­داد (همان، 205). خواجه نصیرالدین طوسی نیز در رصدخانه به فلاسفه روزی سه درهم و به فقها یک درهم و به محدثین نصف درهم حقوق می­داد (دبیرخانه کنگره خواجه نصیرالدین طوسی،230). تأسیس نظامیه­های بغداد توسط خواجه نظام­الملک و دانشگاه الازهر در مصر شاهدانی دیگر بر این مدعاست که تأسیس چنین مراکزی نقش بسزایی در شکوفایی و رشد تمدن اسلامی داشته است.

در عصر معاصر نیز یکی از آرمان­ها و مبانی انقلاب اسلامی ایجاد همگرایی و تقریب میان مذاهب بوده است و تأسیس دانشگاه مذاهب بر این اساس صورت گرفت و در حال حاضر، تعاملات سازنده و تفاهم­نامه­های مشترک این دانشگاه با مراکز شاخص علمی جهان اسلام تحت اشراف مجمع جهانی تقریب دستاوردهای مهمی را در این عرصه رقم زده است.

بررسی سیر تحولات جوامع و تمدن‌ها از شکل‌گیری تا زوال آنها نشان می‌دهد که جوامع در درون خود مدام در حال تغییر و دگرگونی هستند و بر اساس همین دگرگونی‌هاست که پویایی جامعه تحقق می‌یابد. البته در فرایند پویایی و تکامل جامعه، مسائل و مشکلاتی پدید می‌آید که جامعه را از رسیدن به اهدافش باز می‌دارد و سبب پیدایش تعارض‌ها و تناقض‌هایی در جامعه می‌گردد و ساختار اجتماعی را به شدت تهدید می‌‌نماید و تداوم این شرایط در دراز مدت به انحطاط و مرگ آن تمدن می‌انجامد. با عنایت به مباحث یاد شده، چند پرسش اساسی مطرح می‌گردد: 1. تحولات در جوامع بر چه اساسی استوار است؟ 2. سیر تاریخی تمدن‌ها چگونه است؟ 3. آیا می‌توان با کشف قوانین حاکم بر تاریخ و جامعه، سرنوشت و آیندة اجتماع را به دست گرفت و کنترل کرد؟

خرید و دانلود تحقیق عوامل موثر در زایش و اعتلای تمدنها

برای خواندن ادامه مطلب پروژه تحقیق عوامل موثر در زایش و اعتلای تمدنها، خرید و دانلود را انجام دهید. تا فایل ورد آن در اختیار شما قرار بگیرد.