خرید و دانلود تحقیق صادرات نفت

خرید و دانلود تحقیق صادرات نفت

خرید و دانلود تحقیق صادرات نفت

مروری بر تاریخچه صادرات نفت در ایران

سرگذشت صنعت نفت ایران از عصر اعطای امتیازات دوران قاجار آغاز می­شود. در سال 1280 هـ.ش(1901م) امتیاز دارسی، با سوءاستفاده از فساد، ضعف و بی­خبری زمامداران ایران، توسط دولت انگلستان دریافت شد. این قرارداد ننگین پس از امتیاز رویتر در زمان ناصرالدین شاه، بی­مانند است. طی این قرارداد در تمام ایران به جز ایالات شمالی و غربی برای مدت 60 سال، امتیاز انحصاری اکتشاف، حفاری، استخراج، ایجاد خطوط لوله، تأسیسات صادراتی پالایشگاه و … با معافیت گمرکی برای واردات و صادرات و معافیت مالیاتی واگذار شد.

امتیاز دارسی، در اوایل کار از سوی طرفین قرارداد چندان جدی تلقی نشد و نکته جالب توجه این است که دارسی خود هرگز به ایران نیامد. اما عملیات حفاری از سوی او نخست در غرب ایران ـ نزدیک قصر شیرین ـ شروع شد و اولین چاه نفت «دو چاه سرخ» در عمق 507 متری در سال 1902م به نفت رسید. پس از چند سال که از اقدامات بی‏نتیجه اکتشافی آن می‏گذشت امتیازداران درصدد برآمدند از ادامه کار صرف­نظر کنند.

اما بر اثر مساعدت و جسارت برخی از مدیران و مهندسان دارسی، پس از تلاشهای گسترده سرانجام در سال ۱۹۰۸م/ 1287 هـ..ش نخستین چاه در عمق360 متری و چاه دوم در عمق 307 متری در منطقه «نفتون» مسجد سلیمان به مخزن بزرگی از نفت رسیدند. پس از آن صاحبان امتیاز با قاطعیت بیشتری عملیات اکتشافی خود را ادامه دادند و با کشفیات جدیدنفت سرمایه‏گذاری­های گسترده‏تری در این باره ضرورت یافت.

این شرکت، نخست نام شرکت نفت بختیاری را برگزید و سرانجام  در سال 1909 میلادی بنام شرکت نفت ایران و انگلیس تغییر نام داد. قابل ذکر است که در سال 1908 نفت در خاورمیانه برای اولین بار در ایران و در شهر مسجد سلیمان و بعد از آن در دیگر کشورهای خاورمیانه کشف شد.

در تیرماه 1329 از سوی مجلس شورای ملی، کمیسیونی متشکل از نمایندگان- برای تهیه طرحی به منظور استیفای حقوق مردم ایران و مطالعه لایحه­های تحمیلی و امتیازات بی­حساب و کتاب واگذارشده به استعمارگران علی­الخصوص بریتانیا در زمان خیانت دربار قاجار به نام کمیسیون نفت انتخاب شد سپس پیشنهادی مبنی بر ملی­کردن صنعت نفت از سوی یازده نفر از نمایندگان به رهبری دکتر محمد مصدق ارائه شد که به دلیل نداشتن امضای کافی طرح نشد کمسیون نفت در  اسفند سال 1329 گزارش ملی کردن نفت را به مجلس ارائه نمود و این بار به دلیل فضای سیاسی انقلابی، در 24 اسفند در مجلس شورای ملی و در 29 اسفند1329 ملی شدن صنعت نفت در مجلس سنا به تصویب رسید.

نفت ایران هنگامی اهمیت بیشتری پیدا کرد که دولت انگلستان در پی محاسبات کارشناسان اقتصادی – سیاسی این کشور درصدد برآمد به طور مستقیم‏تری در این پروژه عظیم مشارکت نماید و آن خرید سهام دارسی بود این هدف تا جنگ جهانی اول حاصل شد و پس از آن دولت انگلستان خود مالک بی‌رقیب منابع نفتی عظیم ایران در بخش‌های جنوب و جنوب­شرقی شد.

نفت ایران، نقشی قاطع در سراسر دوران جنگ اول جهانی در تأمین انرژی و سوخت لازم جهت ناوگان دریایی انگلستان داشت، به ویژه پس از جنگ اول جهانی بود که انگلستان درصدد برآمد نفوذ خود را در حوزه‏های نفتی ایران بیش از پیش مستحکم‏تر سازد و از ورود هر کشور و یا شرکت نفتی خارجی به این مناطق ممانعت به عمل آورد.

با توجه به ثروت عظیمی که از کشف و صدور نفت ایران عاید انگلیس می‏شد خیلی زود بر محافل داخلی کشور آشکار شد که قرارداد پیشین دارسی نمی‏تواند حقوق اقتصادی دولت ایران را تأمین نماید، بنابراین زمزمه‏هایی به وجود آمد تا در مفاد این قرارداد تجدیدنظرهایی صورت گیرد. مسئله دیگر به کشورها و شرکت­های نفتی مربوط می‏شد که با توجه به نتایج اکتشاف دولت انگلیس در حوزه‏های نفتی ایران، که پس از این با نام شرکت نفت ایران و انگلیس از آن یاد می­شد، درصدد برآمده بودند سهمی از این غنائم به دست آورند.

شرکتهای نفتی آمریکایی از جمله شرکت­هایی بودند که از اواخر دوره سلطنت قاجارها در ایران فعالیت‏هایشان را در زمینه سهم­خواهی از ایران آغاز کرده بودند. اما تلاش دولت شوروی در این باره اهمیت بیشتری پیدا کرده بود. این کشور که در سراسر شهرهای شمالی با ایران هم‏‏مرز بود در یک روند رقابت‏آمیز با دولت انگلیس، خواهان نفوذ در حوزه‏های نفتی ایران بود. هرچند هدف اصلی دولت شوروی به دست آوردن امتیاز بهره‏برداری از نفت شمال ایران بود، اما از طرف دیگر نفوذ و تسلط بلامنازع رقیبش، یعنی دولت انگلیس را در حوزه‏های مهم نفتی ایران در جنوب کشور نیز برنمی‏تابید و پیوسته درصدد بود از دامنه اقتدار این کشور بر آن مناطق بکاهد.

 بنابراین تا دهه اول سلطنت رضاشاه، افکار عمومی داخلی و خارجی به دلایل عدیده، درصدد کاستن از شدت تسلط و تملک انگلیس بر منابع نفتی ایران برآمده بودند. در پی چنین واکنش‏هایی بود که رضاخان، قرارداد اولیه دارسی را بی­اعتبار دانسته و ملغی اعلام داشت.

پس از طی چندین مذاکره در سال ۱۳۱۲ش/ ۱۹۳۳م میان دولت ایران و دولت انگلیس قرارداد دارسی با تغییراتی جزئی و نه چندان با اهمیت بار دیگر تجدید و تمدید شد (قرارداد ۱۹۳۳، یا قرارداد ۱۳۱۲ (خورشیدی)، قراردادی بین دولت ایران و شرکت نفت ایران و انگلیس بود که در دوره رضاشاه پس از الغای قرارداد دارسی و عملاً برای تمدید مدت آن قرارداد منعقد شد. شخص رضاشاه پس از مذاکره با سر جان کدمن، رئیس شرکت نفت ایران و انگلیس، و هور سفیر بریتانیا در ایران این قرارداد را قبول کرد و مقامات دولت را وادار به تصویب آن کرد.

مجلس شورای ملی نیز به اتفاق آرا آن را تصویب کرد. در این قرارداد شرکت نفت ایران و انگلیس همچنان به اکتشاف و استخراج و فروش منابع نفتی ایران، بدون هیچ الزامی به ارائه صورت عملکرد به دولت ایران، ادامه می‌داد. مدت قرارداد ۶۰ سال تعیین شد. قانون ملی شدن نفت که در سال ۱۳۲۹ تصویب شد این قرارداد را باطل کرد ولی پس از کودتای ۲۸ مرداد در سال ۱۳۳۲قرارداد کنسرسیوم جانشین آن شد. قرارداد کنسرسیوم قراردادی است که پس از کودتای ۲۸ مرداد بین دولت ایران و کنسرسیومی از شرکت‌های نفتی بین‌المللی برای بهره‌برداری از منابع نفتی ایران بسته شد.

در این قرارداد که به «قرارداد امینی-پیج» نیز معروف شده‌است برخلاف قانون ملی شدن نفت ایران باز هم اکتشاف و استخراج و فروش نفت به دست شرکت‌های خارجی سپرده شد و ایران به دریافت حق‌الامتیاز (با نام مبهم «پرداخت اعلام شده») اکتفا کرد. این قرارداد براساس اصل کلی پنجاه-پنجاه طرح شد. مذاکره کننده اصلی ایران در مسائل مربوط به این قرارداد دکتر علی امینی وزیر دارائی کابینه سپهبد زاهدی بود. بر اساس این قرارداد شرکت نفت ایران و انگلیس ۴۰٪، شرکت‌های آمریکائی نیز ۴۰٪، شرکت شل ۱۴٪ و شرکت فرانسوی ۶٪ در منافع کار سهیم بودند.)

و با توجه به اینکه این قرارداد پیش از آنکه آراء معترضین بر قرارداد پیشین دارسی را برآورده سازد به حفظ و استحکام هرچه بیشتر منافع دولت انگلیس معطوف بود، بنابراین از دید مخالفان، این قرارداد بیش از یک مانور سیاسی – اقتصادی تلقی نشد.

خرید و دانلود تحقیق صادرات نفت

برای خواندن ادامه مطلب پروژه تحقیق صادرات نفت، خرید و دانلود را انجام دهید. تا فایل ورد آن در اختیار شما قرار بگیرد.